NABÓR TEKSTÓW: De-koincydencja w sztukach. Wyzwanie czy rozwiązanie? - „Art Inquiry” 2025
Współczesny francuski filozof o międzynarodowej renomie François Jullien, w publikacj De-coincidence: Where Art and Existence Come From/ Dé-coincidence: D'où viennent l'art et l'existence włącza w dyskurs naukowy koncepcję "De-koincydencji" ( fr. dé-coïncidence). Odnosi się w niej do procesu/sytuacji, w których rzeczywistość i tożsamość przestają być postrzegane jako stabilne i jednoznaczne (jak twierdzi filozof „sklejone” - koincydentne ze sobą), a zamiast tego otwierają się na nowe możliwości i interpretacje (stając się de-koincydentne).
Jullien wskazuje, że zarówno sztuka, jak i egzystencja są nierozerwalnie związane z owym procesem dé-coïncidence – odchodzeniem od ustalonego porządku w kierunku nowości i odkrywania nieznanego. Zwłaszcza w sztuce dochodzi do rozbicia stabilnych form i tożsamości, co otwiera przestrzeń na nowość i kreatywność. To, co wydawało się niezmienne, zostaje zakwestionowane, a tym samym staje się płynne i otwarte na reinterpretację. To właśnie egzystencjalny wymiar sztuki wyraża się poprzez jej zdolności do odkrywania nowych aspektów istnienia, podczas gdy twórczość jako proces dé-coïncidence sprawia, że artysta, otwierając się na nieznane, tworzy nowe formy wyrazu i znaczenia.
Redakcja chciałaby z dumą zaznaczyć że numer pisma „Art Inquiry” w 2025 będzie wyjątkowy, gdyż otwierać go będzie tekst autorski profesora Julliena dotyczący jego przemyśleń na temat koncepcji de-koincydencji w kontekście sztuki.
Jako uzupełnienia i poszerzenia pola badawczego oczekujemy na testy podejmujące twórczy dialog z myślą Julliena, zwłaszcza w obszarach:
1. Twórczość jako proces de-koincydencji
Proces twórczy w sztuce jest dla Julliena kluczowym przykładem de-koincydencji. Artysta, tworząc, wyzwala się z narzuconych schematów, norm i ustalonych wzorców. Poprzez de-koincydencję artysta przekracza granice dotychczasowych sposobów wyrazu, odkrywając nowe formy, które wcześniej były niedostępne. Sztuka staje się zatem nieustannym procesem odkrywania i tworzenia nowych możliwości.
Jullien jako wytrawny sinolog, przywołuje przykład tradycyjnego malarstwa chińskiego, gdzie proces tworzenia dzieła nie polega na naśladowaniu natury, ale na uchwyceniu „siły życia” (qi), która jest dynamiczna i zmienna. Twórczość jest tutaj procesem dé-coïncidence – artysta nie odtwarza tego, co widzi, ale odkrywa nowe sposoby wyrażania tej dynamicznej siły. Tym samym nie tylko dzieło sztuki, ale sam akt tworzenia staje się momentem dé-coïncidence, gdzie artysta odkrywa nowe formy wyrazu.
2. Przekraczanie jednoznaczności
W de-koincydencji chodzi o przekraczanie jednoznaczności – czyli stanu, w którym wszystko ma swoje ustalone miejsce i znaczenie. Jullien widzi w sztuce możliwość wyjścia poza te jednoznaczne ramy, w kierunku wielości interpretacji, wielowymiarowości i złożoności. Sztuka staje się przestrzenią, gdzie nic nie jest ostatecznie określone, a każdy element może być widziany z różnych perspektyw.
3. Egzystencjalny wymiar sztuki - sztuka jako odkrywanie nieznanego w egzystencji
Jullien podkreśla, że sztuka jest medium, które pozwala na odkrywanie nowych aspektów istnienia, które są zwykle zakryte lub niedostrzegane w codziennym życiu. W sztuce dochodzi do dé-coïncidence – oderwania się od rutynowego postrzegania świata, co umożliwia głębsze zrozumienie własnej egzystencji. Na przykład, w malarstwie abstrakcyjnym, artysta nie próbuje odwzorować rzeczywistości, ale raczej eksploruje nieznane wymiary bytu, które mogą rzucić nowe światło na doświadczenie istnienia.
4. Sztuka jako refleksja nad kruchością i przemijaniem:
Jullien odnosi się do sztuki jako do sposobu na refleksję nad kruchością ludzkiego istnienia. Przykładem jest sztuka vanitas, w której motyw przemijania i śmierci jest centralnym tematem. Sztuka w tym kontekście nie tylko odzwierciedla, ale także wywołuje dé-coïncidence – konfrontuje odbiorcę z nieuniknionym aspektem egzystencji, zmuszając go do ponownego przemyślenia wartości i znaczenia życia.
5. Rola przypadku i nieprzewidywalności w procesie twórczym
Jullien zauważa, że twórczość jest często wynikiem przypadkowych zdarzeń, które prowadzą do nieoczekiwanych rezultatów. Proces ten jest przykładem dé-coïncidence, gdzie artysta, zamiast trzymać się z góry ustalonych planów, otwiera się na przypadek, co umożliwia pojawienie się nowego. Na przykład w twórczości muzycznej improwizacja jest momentem, w którym artysta pozwala na dé-coïncidence, tworząc coś, co wcześniej nie istniało i co nie było planowane.
6. Rozbicie stabilności
Jullien argumentuje, że sztuka jest momentem, w którym następuje de-koincydencja, czyli odejście od ustalonego porządku, struktury czy znaczenia. W sztuce dochodzi do rozbicia stabilnych form i tożsamości, co otwiera przestrzeń na nowość i kreatywność. To, co wydawało się niezmienne, zostaje zakwestionowane, a tym samym staje się płynne i otwarte na reinterpretację.
7. Sztuka jako przestrzeń dialogu
Poprzez de-koincydencję sztuka staje się miejscem dialogu – zarówno z samym sobą, jak i z innymi. Dzieło sztuki, będące wynikiem procesu de-koincydencji, nie ma jednej, ostatecznej interpretacji, lecz zaprasza do nieustannej wymiany myśli i doświadczeń. Odbiorca sztuki staje się współtwórcą jej znaczenia, co wzmacnia dynamikę otwarcia na nowe możliwości.
Artykuły powinny mieć charakter interdyscyplinarny, łącząc aspekty sztuki, kultury, filozofii i nauk społecznych. Zachęcamy do analizy konkretnych przypadków, badań terenowych i przemyśleń teoretycznych. Zakładamy w najnowszym numerze pisma „Art Inquiry”, podobnie jak tłumaczka książek filozofa na język polski Ewa Hetka-Marynowicz, że: „wniknięcie w treść tego, co przekazuje nam François Jullien będzie owocować licznymi odniesieniami do własnych przemyśleń, badań, działania w polach praktyki” (F. Jullien, Ponownie otworzyć możliwości: de-koincydencja i kolejne życie. Wybór tekstów WUŁ, Łódź 2024, s. 32).
Aneta Pawłowska
Paulina Sztabińska-Kałowska
Prosimy o nadsyłanie propozycji tekstów do 31 marca 2025 (tytuł i krótkie streszczenie). Po zaakceptowaniu ich, na gotowe teksty w języku angielskim (z dołączonymi streszczeniami w języku polskim i angielskim, słowami kluczowymi w obu językach i notą biograficzną w języku angielskim) będziemy czekać do 30 czerwca 2025. Propozycję proszę nadsyłać na adres reaktor naczelnej (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.) lub jej zastępczyni (Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.).