KONFERENCJA - 200 LAT ŁÓDZKIEGO OKRĘGU PRZEMYSŁOWEGO
ABSTRAKTY
➤ Od lasu i wody… do Politechniki Łódzkiej
Łukasz Grzejszczak, Politechnika Łódzka
Łódź, drugie co do wielkości po Warszawie, pod względem liczby mieszkańców, miasto Królestwa Polskiego w okres swej „wielkiej kariery” i dynamicznego rozwoju wkroczyła dopiero w początku lat 70. XIX stulecia za sprawą rozbudowy przemysłu, transportu i rozwoju przestrzennego. O jej sile i potędze przez kolejne dekady decydował przemysł włókienniczy, który dzięki dominującej w nim produkcji bawełny, zapewniającej szerokie rynki zbytu, przygotował Łódź do konkurencji gospodarczej i ekonomicznej z największymi ośrodkami przemysłowymi Rosji i Europy. Z rękodzielniczej osady przekształciła się w wielkoprzemysłowe miasto, którego charakter znajdował odzwierciedlenie także w powstającej zabudowie i zmieniającym się układzie urbanistycznym. Miasto nie było pozbawione jednak podstawowych problemów socjalnych, czy społecznych, jak choćby brak sieci instytucji publicznych i rządowych oraz placówek oświatowych.
Referat przybliżyć ma problematykę związaną z rozwojem przemysłu włókienniczego, myśli technicznej, dokonań technologicznych oraz działalności instytucji oświatowych, które przyczyniły się do gospodarczego i ekonomicznego rozwoju Łodzi.
Chcąc przedstawić omawiane zagadnienia odwołano się do materiałów archiwalnych, ikonograficznych, relacji pamiętnikarskich i wspomnień.
➤ „Atlas historyczny miasta Łodzi” – od historii do współczesnego miasta przemysłowego
Maria Dankowska, Politechnika Łódzka, Instytut Architektury i Urbanistyki
Atlas Historyczny Miasta Łodzi to opowieść o historii Łodzi, jej przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Zapisana została przez ponad dwudziestu autorów na kartach wydawnictwa internetowego ale także wydania tradycyjnego, drukowanego o charakterze albumowym. Atlas jest także lekcją lokalnej historii opowiedzianą z wykorzystaniem starych map, ilustracji, opatrzonych komentarzami i opisami zagadnień problemowych. Treść merytoryczną wspomagają narzędzia internetowe – aplikacja umożliwiająca zestawienie ze sobą archiwalnych map z poszczególnych okresów historii Łodzi, ale także porównanie ich z obecnym zagospodarowaniem miasta ilustrowanym mapami internetowymi, zdjęciami ukośnymi oraz ortofotomapami.
W kontekście opowieści o historii tej niezwykłej aglomeracji pojawiają się także pytanie o jej przyszłość i perspektywy dalszego rozwoju. Wobec dwusetnej rocznicy powstania Łódzkiego Okręgu Przemysłowego, którego niewątpliwą stolicą stała się Łódź, tym bardziej pojawia się potrzeba analizy dotychczasowych zjawisk oraz determinant rozwoju regionu łódzkiego. Mamy nadzieję, że prezentowana w Atlasie historia stanie się inspiracją do napisania kolejnego rozdziału Łodzi i otaczających ją miejscowości.
➤ Rozwój przestrzenny Łodzi i innych ośrodków Łódzkiego Okręgu Przemysłowego
Krzysztof Stefański, Uniwersytet Łódzki, Instytut Historii Sztuki
Rząd utworzonego w 1815 r. Królestwa Polskiego podjął działania mające na celu ożywienie gospodarcze kraju. W 1816 r. wydano ustawy zachęcające różnego rodzaju zagranicznych rękodzielników i „fabrykantów” do osiedlania się w Polsce, a w latach 1820-1821 sformułowano ustawy dzięki którym możliwe było tworzenie osad przemysłowych w miastach rządowych. Uzupełniły to ośrodki tworzone przez prywatnych właścicieli. Rezultatem było powstanie w ciągu kilkunastu lat na obszarze centralnej Polski, na terenie województw mazowieckiego i kaliskiego, szeregu nowych ośrodków przemysłu włókienniczego bądź utworzenie osad w miejscowościach już istniejących, – wśród nich do najważniejszych należały (w układzie alfabetycznym): Aleksandrów, Konstantynów, Łódź, Pabianice, Tomaszów Mazowiecki, Zduńska Wola, Zgierz, a wcześniej już, w 1807 r., powstała pierwsza osada na tym terenie, w Ozorkowie.
W większości z nich mamy do czynienia z układami opartymi na wzorach urbanistyki klasycystycznej z obszernymi rynkami i regularną, zgeometryzowaną siatką ulic. Także ich wczesna architektura bazuje na formach klasycznych. Rozwój gospodarczy tych miejscowości przebiegał w zróżnicowany sposób, co wpływało także na ich rozwój przestrzenny. W pierwszej fazie wiodącym ośrodkiem był Zgierz. Jednak w ciągu lat trzydziestych XIX w. największym ośrodkiem regionu zdecydowanie stała się Łódź, a omawiany region w późniejszym czasie określono mianem Łódzkiego Okręgu Przemysłowego.
➤ Wpływ czynników geograficznych i przyrodniczych na rozwój Łodzi w XIX w. (makro i mikro przykłady)
Kamil Kowalski, Uniwersytet Łódzki, Instytut Ekonomii; Rafał Matera, Uniwersytet Łódzki, Katedra Historii Ekonomii
Autorzy zajmują stanowisko w debacie na temat czynników pobudzających wzrost gospodarczy, wskazując, w jaki sposób czynniki geograficzne mogą stymulować, bądź hamować rozwój danego regionu. Odwołując się do prac z zakresu teorii ekonomii pokazują zróżnicowanie znaczenia uwarunkowań geograficzno-przyrodniczych w zależności od etapu rozwoju miasta. Przedmiotem zainteresowania jest w szczególności kwestia, czy czynniki geograficzne i przyrodnicze w istotny sposób determinowały długofalowy rozwój ekonomiczny dziewiętnastowiecznej Łodzi.
➤ Rola uwarunkowań kulturowych w kształtowaniu struktur miejskich w Łodzi i regionie - przykład kultury żydowskiej
Małgorzata Hanzl, Politechnika Łódzka, Instytut Architektury i Urbanistyki
Współczesność stawia przed nami wyzwania, dla rozwiązania których studia nad przeszłymi wydarzeniami mogą okazać się bardzo pomocne. Jednym z takich wyzwań jest kwestia migracji, wynikających obecnie z szeregu czynników o charakterze globalnym. Jak wszyscy wiemy problem ten jest palący i jest przedmiotem licznych debat i kontrowersji. Lekcej z przeszłości mogą okazać się pomocne w zauważeniu możliwego rozwiązania palących problemów teraźniejszych i przyszłych.
Patrząc wstecz na rozwój naszego regionu widać wyraźnie zarówno samą obecność wielokulturowości jak i jej niezaprzeczalny wkład w budowanie miast i miasteczek naszego regionu. Wśród kultur, których rola zaznaczyła się szczególnie wyraźnie wskazać należy na miejsce kultury Żydów polskich. W niniejszym referacie analizie poddano wpływ codziennej kultury Żydów polskich, z uwzględnieniem roli licznych trendów, które zaznaczyły się w jej ramach, w tym szczególnie akulturacji. Analiza odnosi się do skali regionu – z uwzględnieniem miast i miasteczek zlokalizowanych w obecnych granicach województw łódzkiego i mazowieckiego, do skali miasta oraz do skali jednostki sąsiedzkiej – fragmentu dzielnicy. Szczególną uwagę zwrócono na kulturę tradycyjną, jako że ta najwyraźniej zarysowuje cechy unikalne. Jednocześnie na uwagę zasługuje dostrzeżenie jak nakładające się cechy kulturowe współegzystowały ze sobą, wspólnie kształtując wizerunek miejskich przestrzeni. Zrozumienie ich genezy może być cenną lekcją zarówno dla wypracowania postaw odnośnie obecnych wyzwań jak i elementem pomocnym dla zachodzących współcześnie przekształceń wynikających z potrzeby rewitalizacji miejsc historycznych bez naruszania ich unikalnej tożsamości.
➤ Przemiany gospodarcze w województwie łódzkim na przykładzie wybranych regionalnych inteligentnych specjalizacji. Stan obecny i perspektywy rozwoju
Gabriel Bednarczyk, Biuro Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego w Łodzi; Uniwersytet Łódzki
Innowacyjność została uznana za kluczowy czynnik budowy pozycji konkurencyjnej rynku wewnętrznego Unii Europejskiej w gospodarce światowej. Wywołało to potrzebę urzeczywistnienia założeń akademickiej koncepcji regionalnych strategii inteligentnych specjalizacji (RIS3) w zreformowanej polityce spójności na lata 2014-2020. Otrzymała ona bowiem postać warunku wstępnego dla regionalnych programów operacyjnych (warunek ex ante). W praktyce stanowiło to impuls skłaniający regiony Unii Europejskiej do opracowania dokumentów strategicznych wskazujących obszary gospodarcze posiadające najwyższy potencjał rozwoju w zakresie innowacyjności (inteligentne specjalizacje) oraz zawierających założenia zakorzenionej terytorialnie polityki innowacyjnej. Realizacja tego podejścia miała zwiększyć skuteczność wspierania przemian gospodarczych, przy zapewnieniu efektywności wykorzystania ograniczonych zasobów regionu (ludzkich, finansowych, infrastrukturalnych itp.).
W przypadku województwa łódzkiego dokumentem tym jest Regionalna Strategia Innowacji LORIS 2030 przyjęta w 2013 r. Celem wystąpienia jest zaprezentowanie przemian gospodarczych występujących w wybranych inteligentnych specjalizacjach województwa łódzkiego w mijającym okresie programowania oraz perspektyw rozwoju w najbliższych latach (z uwzględnieniem wsparcia w ramach regionalnej polityki innowacyjnej).
➤ Nowe oblicze sektora usług w Łodzi
Agnieszka Sińska-Głowacka, Zastępca Dyrektora Biura Strategii i Rozwoju Miasta w Departamencie Strategii i Rozwoju Urzędu Miasta Łodzi
W Łodzi w ciągu ostatnich 30 lat pojawiło się wiele nowych branż, które do tej pory nie były utożsamiane z naszym miastem. Mamy wiele nowych przemysłów i nowoczesnych usług. Z racji zaplecza akademickiego Łódź jest atrakcyjna dla szeroko rozumianego sektora BPO i R&D. Zmienia się jednak charakter inwestycji oraz potrzeby rynku pracy. Aby nadążyć za trendami Miasto pracuje nad poprawą zasobów ludzkich, nieruchomościami oraz ogólną atrakcyjnością i jakością życia. Te wszystkie elementy zawiera nowa strategia rozwoju Łodzi. Chcemy budować Łódź silną i odporną na wszelkie zagrożenia i kryzysy, o rozwijającej się gospodarce i rosnącym kapitale ludzkim, Łodzi odpowiadającej na nasze, mieszkańców, oczekiwania. Chcemy Łodzi zachwycającej, szczycącej się osiągnięciami, inspirującej, będącej dla nas widocznym powodem do dumy, atrakcyjnej do życia dla nas, ale też pozyskującej nowych mieszkańców.
➤ Znaczenie Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej dla gospodarki województwa łódzkiego
Janusz Świerkocki, Uniwersytet Łódzki, Instytut Ekonomii; Tomasz Dorożyński, Uniwersytet Łódzki, Instytut Ekonomii
Specjale strefy ekonomiczne (SSE) są instrumentem polityki inwestycyjnej wykorzystywanym pod różnymi nazwami w blisko 150 krajach (na koniec 2018 r. było ich ok. 5400). W Polsce działają już ponad 25 lat. Ich efekty są zróżnicowane. Tereny niektórych stref zostały zagospodarowane w niewielkim stopniu, podczas gdy inne stale się powiększają. Przyczyny tych różnic wynikają zarówno z lokalizacji stref, jak i ze sposobu zarządzania. SSE cechuje duże rozproszenie geograficzne. Łódzka SSE działa w 22 powiatach w Łódzkiem, Mazowieckiem i Wielkopolskim, ale ok. 95% kapitału, jaki przyciągnęła ulokowane jest w macierzystym województwie (z czego ok. 75% to kapitał zagraniczny). Oprócz niej podstrefę posiada tu Starachowicka SSE (w Mniszkowie, pow. opoczyński). ŁSSE od kilku lat zajmuje czołowe miejsca w prestiżowym rankingu Global Free Zones of the Year (fDi Magazine, FT). W 2020 r. uznana została za trzecią na świecie, najlepszą w Europie, a także najatrakcyjniejszą dla MŚP. Znaczenie ŁSSE w gospodarce województwa łódzkiego jest stosunkowo duże. Mierzone syntetycznym wskaźnikiem udziału w środkach trwałych, zatrudnieniu, eksporcie i imporcie wyniosło ponad 20% w 2014 r. Wyższe wartości (między 29 a 23%) stwierdzono jedynie dla czterech województw. W 2019 r. udział nakładów inwestycyjnych ŁSSE (podstrefy w Łódzkiem) w nakładach inwestycyjnych w przetwórstwie przemysłowym w woj. łódzkim wyniósł blisko 20%, a udział w zatrudnieniu niemal 17%. Wynik ten wypracowało zaledwie 126 przedsiębiorstw, które posiadały 199 ważnych zezwoleń. Przeważały wśród nich duże firmy z kapitałem zagranicznym. Udział skumulowanej wartości inwestycji ŁSSE w środkach trwałych w woj. łódzkim (nakłady brutto w przetwórstwie przemysłowym) był jeszcze większy i na koniec 2019 r. wyniósł blisko 30%.
➤ Teoria zasobów a model gospodarki cyrkularnej
Tadeusz Markowski, Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania, Katedra Zarządzania Miastem i Regionem
Gospodarka obiegu zamkniętego została wpisana jako strategiczny cel i wyzwanie w Polityce UE na rzecz transformacji gospodarek narodowych w stronę zielonego ładu oraz zwiększenia rezylientności systemów społeczno- gospodarczych w odpowiedzi na zagrożenie klimatyczno-środowiskowe i geopolityczne. Nadanie politycznego wymiaru dla takiej formy gospodarowania wywołało oczywiste większe zainteresowanie obiegiem zamkniętym przez narodowe i lokalne władze jak i szeroko rozumiane grupy interesariuszy począwszy od organizacji gospodarczych do organizacji społecznych. Mało kto zdaje sobie sprawę, że mechanizm gospodarki okrężnej jest wpisany w prawa rozwoju oparte na mechanizmach rynkowych. Mechanizmy te jednak - jak wiemy z ekonomii są mechanizmami na tyle zawodnymi, że szybsze zbudowanie gospodarki zgodnej z celami zielonego ładu (czy też inaczej nazywanej gospodarki sustensywnej) wymagać będzie zdecydowanej i adekwatnej - czyli prorynkowej publicznej interwencji. Taka interwencja musi uwzględniać ogólne prawa rynkowe i trendy rozwojowe, gdyż inaczej może wywołać - w procesach adaptacji systemów społeczno- gospodarczych - inne niepożądane negatywne skutki środowiskowe i społeczne.
Podstawą do zrozumienia istoty zrównoważonego procesu budowania gospodarki obiegu zamkniętego jest „Ogólna teoria zasobów naturalnych„ sformułowana przez Jacak Dembowskiego i zawarta w niedocenianej w Polsce publikacji z roku 1989 (Zarys ogólnej teorii zasobów naturalnych, PWN ,1989).
Z tej teorii wynika jedna podstawowa konkluzja; - wprowadzanie gospodarki obiegu zamkniętego w społecznej gospodarce rynkowej należy modyfikować poprzez usprawnianie mechanizmów rynkowych oraz przyśpieszanie wdrażania innowacji, ich uwspólnianie (wspólne zarządzanie i wspólna odpowiedzialność) i upowszechnianie a nie drogą zastępowania mechanizmów rynkowych systemami nadmiernej upolitycznionej dystrybucji zasobów ze strony władz. Państwo zastępujące rynek nie je alternatywą dla prorynkowego budowania systemu gospodarowania w sposób okrężny, tj., zgodny z prawami natury.
➤ Kształtowanie ekosystemu przedsiębiorczości w regionie z wykorzystaniem koncepcji 4R gospodarki cyrkularnej
Marcin Podgórski, European Regions Research & Innovation Network
Opracowywanie rozwiązań dla gospodarki cyrkularnej stanowi jeden z elementów polityki Unii Europejskiej. Zielony Ład to ramy kształtowania klastrów i ekosystemów, w których tworzone są zamknięte pętle, minimalizujące produkcję odpadów i zużycie surowców. Wykorzystanie nowoczesnych technologii i współpracy międzygałęziowej stymuluje do tworzenia i wzmacniania procesów produkcyjnych. Na przykładzie 4 grup surowców wtórnych zawierających: opakowania drewniane, organiczne odpady rolno-komunalne, ścieki, oraz odpady z tworzyw sztucznych przedstawiony zostanie model klastra regionalnego.
➤ Innowacyjny znaczy zrównoważony – transformacja biznesu w dobie wyzwań społecznych i środowiskowych
Agata Rudnicka-Reichel, Uniwersytet Łódzki, Wydział Zarządzania, Katedra Logistyki
Ostatnie lata pokazały, że coraz więcej przedsiębiorstw podejmuje działania mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu ich działalności na środowisko i społeczeństwo. Świadczą o tym liczne inicjatywy podejmowane przez poszczególne branże oraz zaangażowanie pojedynczych podmiotów. Transformacja biznesu wspierania jest przez regulacje prawne zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym. Obszarów wymagających przeformułowania jest wiele włączając w to gospodarowanie zasobami czy prawa człowieka. Nowego znaczenia nabiera słowo innowacyjny, który nie tylko oznacza nowe produkty czy sposoby organizacji ale uwzględnia czynniki związane ze zrównoważonym rozwojem jak niskoemisyjność, zasoboefektywność czy przejrzystość. Celem wystąpienia będzie nakreślenie głównych obszarów związanych z transformacją biznesu w optyce zrównoważonego rozwoju.
➤ Terytorialny Plan Sprawiedliwej Transformacji Województwa Łódzkiego (TPST)
- perspektywy rozwoju dla regionu bełchatowskiego
Krzysztof Chlebowski, Uniwersytet Łódzki; Maciej Kozakiewicz, Pełnomocnik Zarządu Województwa Łódzkiego ds. transformacji regionu bełchatowskiego, Uniwersytet Łódzki
W latach 2030 – 2036 będą stopniowo wygaszane kolejne bloki energetyczne w koncernie energetycznym w Bełchatowie. Stanowi to realne zagrożenie dla podtrzymania lokalnego rozwoju. Kopalnia i elektrownia są bowiem największymi pracodawcami w tym regionie oraz są ważnymi kontrahentami dla ok. 800 przedsiębiorstw. Celem wystąpienia jest pokazanie potencjalnych wyzwań i wstępnych koncepcji rozwiązań proponowanych przez zespół ds. transformacji regionu bełchatowskiego, który działa pod kierownictwem Pełnomocnika Zarządu Województwa Łódzkiego ds. transformacji regionu bełchatowskiego.
➤ Rola Politechniki Łódzkiej w rozwoju biznesu regionu łódzkiego
Monika Wolak, dyrektor Centrum Innowacji i Przedsiębiorczości Politechniki Łódzkiej, prezes spółki celowej TULVENTURE Sp. z o.o.
Świat ten dalszy, bardziej "egzotyczny" i ten, który Ciebie i mnie otacza, każdego dnia się zmienia. W tych dynamicznych warunkach musi odnaleźć się człowiek jako jednostka, ale także biznes, firmy mikro, MŚP czy korporacje. Odpowiedź na potrzeby konsumentów, warunki środowiskowe, regulacje prawne, rynek pracy, to tylko część wyzwań przed którymi stoją przedsiębiorstwa. Nasze wieloletnie doświadczenia pokazują, iż synergia środowiska naukowego, akademickiego z otoczeniem gospodarczym może być i jest skutecznym sposobem na kreowanie i tworzenie innowacji, optymalizację procesów, wdrażanie do praktyki koncepcji Przemysłu 4.0 a co za tym idzie wzrost rozpoznawalności oraz konkurencyjności firm z naszego regionu.