Łódź 1423–2023. Wybrane problemy
 |
AUTORZY: Praca zbiorowa pod redakcją naukową Wiesława Pusia
LICZBA STRON: 141 ROK WYDANIA: 2024 ISBN: 978-83-965902-9-9 DOI: 10.26485/978-83-965902-9-9 |
Publikacja dofinansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego
w ramach programu „Doskonała Nauka II"
na podstawie umowy nr MONOG/SN/0166/2024/02
SPIS TREŚCI
Przedmowa – Antoni Różalski
Wstęp – Wiesław Puś
Od Łodzi feudalnej do kapitalistycznej – własność prefabrykancka
Dorota Wiśniewska
Rozwój Łodzi przemysłowej w okresie do wybuchu I wojny światowej
Wiesław Puś
Od wojny do wojny. Refleksje nad dziejami Łodzi w latach 1914–1939
†Przemysław Waingertner
Oświata i szkolnictwo w Łodzi przed II wojną światową. Wybrane zagadnienia
Joanna Sosnowska
Energia dla Łodzi
Grzegorz Wielgosiński, Roman Zarzycki
Krajobraz miasta poprzemysłowego – Łódź miastem transformacji i adaptacji
Maria Dankowska
Noty o autorach
PRZEDMOWA
W 2023 roku Łódź obchodziła 600-lecie uzyskania praw miejskich. Obchodom towarzyszyły liczne imprezy i wydarzenia, a także publikacje związane z mia-stem, jego historią i okresem współczesnym. Łódzkie Towarzystwo Naukowe
włączyło się w okolicznościowe obchody, organizując 5 czerwca 2023 roku konferencje naukową pt. „600 lat Miasta Łodzi – historia i współczesne wyzwania”. Współorganizatorem konferencji była Rada ds. Szkolnictwa Wyższego i Nauki przy Prezydencie Miasta Łodzi, a patronat nad nią objęła Prezydent Miasta Hanna Zdanowska. Podczas konferencji wygłoszono wykłady nawiązujące do 600-letniej historii miasta. Przedstawiono w nich najważniejsze okresy jego rozwoju i warunków społeczno-ekonomicznych, jakie wpływały na ten rozwój. W części poświęconej czasom współczesnym zaprezentowano perspektywy rozwoju miasta, również w odniesieniu do historycznych doświadczeń. W rozmowie panelowej przedstawiciele łódzkiego środowiska akademickiego różnych specjalności oraz przedstawiciele władz miasta dyskutowali o uwarunkowaniach, wyzwaniach i problemach, przed jakimi stanęło miasto po transformacji ustrojowo-gospodarczej po 1989 roku. Uwzględniono problematykę związaną z regeneracją ośrodków przemysłowych, rewitalizacją miasta, jego przekształceniem z miasta włókienniczego w Łódź akademicką, zmiany w strukturze gospodarczej i biznesowej, a także rozwój Łodzi jako centrum nauki, kultury i sztuki.
Historia Łodzi przyciąga uwagę nie tylko specjalistów zajmujących się opisem rozwoju różnych obszarów Polski w jej dziejach, ale też zwykłych obywateli, mieszkańców miasta, zainteresowanych różnymi okresami jej trwania. Łódź – wioska położona w granicach historycznej Ziemi Łęczyckiej – 29 lipca 1423 roku uzyskuje prawa miejskie, z czasem przekształca się w miasteczko o charakterze rolniczym, a w 1820 roku zostaje włączona do grona osad przemysłowych w okręgu kalisko-mazowieckim, z wyznaczeniem roli ośrodka tkackiego i włókienniczego. Później dzięki napływowi kapitału zagranicznego i ludności wiejskiej miasto przekształca się duży ośrodek włókienniczy. Łódź w czasach jej przemysłowej świetności była miastem wielonarodowym
i wielokulturowym, z problemami społecznymi wynikającymi z wielkiego zróżnicowania ekonomicznego właścicieli i zarządców fabryk oraz klasy robotniczej. Okres dwóch wojen światowych także pozostawił dramatyczne konsekwencje, znaczący upadek przemysłu włókienniczego po I wojnie światowej, a podczas II wojny światowej likwidację polskiej elity intelektualnej miasta i wymordowanie większości Żydów, wcześniej zamkniętych w Litzmannstadt getto. Po okupacji niemieckiej odbudowano przemysł włókienniczy, który działał według ówczesnych socjalistycznych reguł gospodarczych i choć utworzono uczelnie wyższe oraz ośrodki kultury, Łódź nadal pozostawała miastem przemysłowym. W wyniku transformacji ekonomiczno-ustrojowej w latach 90. ubiegłego wieku wielkie zakłady włókiennicze upadają, a zmiany te szczególnie uderzają w kobiety łódzkie, główną siłę pracowniczą w tego typu zakładach. Kolejny raz miasto musi podjąć działania dostosowawcze do nowych warunków społeczno-ekonomicznych. Wieloletnie zaniedbania w zakresie modernizacji infrastruktury miejskiej wymuszają wprowadzenie programu jego rewitalizacji, regeneracji i transformacji, z uwzględnieniem wyzwań społecznych. Miasto podejmuje trud przekształcenia się z ośrodka wielkoprzemysłowego w miasto akademickie oraz znaczący ośrodek kultury i sztuki. Podejmuje też niełatwe wyzwania modernizacji swojej infrastruktury, sprzyja rozwojowi nowych form biznesu, stara się przeciwdziałać niekorzystnym trendom demograficznym. To dzieje się do dzisiaj.
Wybrane zagadnienia – tak historyczne, jak i związane z okresem współczesnym rozwoju miasta Łodzi – są przedstawione w kolejnych sześciu rozdziałach monografii zatytułowanej „Łódź 1423–2023. Wybrane problemy”. Rozdziały te powstały jako rozszerzone publikacje wygłoszonych na wspomnianej wyżej konferencji referatów. Problemy miasta Łodzi związane z transformacją i adaptacją do nowych warunków społeczno-ekonomicznych w jakimś stopniu dotyczą też innych polskich miast i ośrodków przemysłowych. Mamy więc nadzieję, iż praca zainteresuje nie tylko czytelników łódzkich.
Prof. dr hab. Antoni Różalski, Prezes Łódzkiego Towarzystwa Naukowego